Perspektywy opłacalnej produkcji truskawki

Rynek truskawki

Uprawa truskawek w naszym kraju ma bardzo długą tradycję, do końca lat 90-tych ubiegłego stulecia przeważała produkcja do przetwórstwa i w zasadzie dopiero ostatnie 20 lat to szybki rozwój produkcji truskawek na rynek owoców świeżych. Sektor owoców deserowych cechuje dynamiczny przyrost bardzo nowoczesnych plantacji z wykorzystaniem różnorodnych technik (np. rodzajów sadzonek) i technologii produkcji (np. uprawa na rynnach). Tym bardziej cieszy, że niektórzy producenci truskawek do przetwórstwa również podążają za nowoczesnymi rozwiązaniami (np. plantacje na zagonach, ściółkowane). Taki kierunek rozwoju tego sektora owoców jagodowych z pewnością może cieszyć naszych konsumentów, bowiem truskawki należą do bardzo chętnie spożywanych owoców w stanie świeżym, a dostępność krajowych truskawek, w praktyce od maja do listopada postrzegana pozytywnie.

Opłacalność produkcji truskawek deserowych i przemysłowych

O rentowności w uprawie truskawek decyduje wiele czynników. Te na które nie mamy wpływu lub ograniczony to: warunki przyrodnicze, ceny zbytu, konkurencja krajów trzecich, wzrost kosztów pracy, brak pracowników. Jako plantatorzy mamy natomiast wpływ na dostosowanie się do wymagań konsumenta, optymalizację kosztów produkcji, plon, jakość owoców, ograniczenie pozostałości pestycydów. Zrozumienie tych uwarunkowań przez naszych producentów stało się impulsem do znaczących zmian strukturalnych na plantacjach truskawki. Wprowadzono wiele zmian w technologii produkcji, które przyczyniły się do wzrostu opłacalności produkcji. Polscy konsumenci zaakceptowali również to, że za truskawki wysokiej jakości trzeba zapłacić wyższą cenę.

Dotychczasowy tradycyjny kierunek uprawki truskawki, czyli na zbiór w czerwcu staje się coraz mniej opłacalny. Wprawdzie koszty uprawy są niższe, ale podaż truskawek deserowych pokrywa się z podażą truskawek przemysłowych, które „ciągną” cenę deserowych w dół. Ponadto, stale rosnące koszty pracy, brak pracowników do zbioru obniżają dochodowość uprawy.

Z kolei, uprawa truskawek na zbiór przyśpieszony, w polskich warunkach to głównie są plantacje okrywane niskimi tunelami lub agrowłókniną. Truskawki z takich plantacji, w zależności od pogody pojawiają się najwcześniej około połowy maja, a zbiór „przyspieszonych” owoców trwa do końca maja lub pierwszych dni czerwca. Ceny zbytu zaczynają się od bardzo atrakcyjnych, na poziomie 20-30 zł/kg, ale w miarę dojrzewania owoców na innych plantacjach zaczynają szybko spadać, by w czerwcu osiągnąć już ceny z tradycyjnych plantacji. Pewnym problemem dla tych plantacji jest to, że w ostatniej fazie zbioru, czyli w czerwcu wiele owoców jest już drobnych, nieatrakcyjnych, co sprawia, że trudno za nie uzyskać przyzwoite ceny, bowiem z tradycyjnych plantacji pojawiają się pierwsze dorodne truskawki, które konsumenci chętniej wybierają. Dlatego, zwykle na plantacjach przyspieszanych wyższy jest udział owoców kierowanych z konieczności do przetwórstwa, co obniża dochodowość całej uprawy.

W ostatnich latach coraz większe zainteresowanie wśród producentów budzi uprawa truskawek na zbiór opóźniony (odmiany powtarzające owocowanie), zarówno w gruncie jak i po osłonami. Niestety jest to technologia kosztowna, wymagająca dużej wiedzy i staranności w uprawie, aby myśleć o jej opłacalności. Dla konsumenta najważniejszą korzyścią jest wydłużenie podaży świeżych truskawek, praktycznie do października, a nawet do listopada. Z kolei dla producenta, stwarza to szerokie możliwości uprawy truskawek od wiosny do jesieni, uzyskania bardziej atrakcyjnych cen, wyższych niż w tradycyjnym terminie owocowania w czerwcu, a z aspektów organizacyjnych, daje szanse na utrzymanie pracowników do zbioru  w gospodarstwie  przez cały sezon. Oczywiście są też problemy, np. niższy popyt na truskawki w tym okresie, (jest bowiem wiele inny gatunków na rynku), czy pewne spadki cen, zwłaszcza w drugiej połowie sierpnia, kiedy jest większy wysyp dojrzewających owoców z plantacji. Niemniej, kierunek ten staje się coraz bardziej ciekawszy, tym bardziej, że coraz więcej plantacji prowadzonych jest pod osłonami wysokimi, co rozwiązuje pewne technologiczne problemy uprawy gruntowej, oraz znacząco wydłuża okres zbioru owoców, aż do pierwszych przymrozków. Niestety, koszty uprawy truskawek powtarzających pod osłonami są bardzo wysokie, chociażby dlatego, że są to plantacje zwykle jednoroczne.

Rys. 1 Koszty i dochodowość produkcji truskawek deserowych w zależności od sposobu uprawy, * – średnia cena ważona za truskawki deserowe i przemysłowe. Źródło: badania własne.

Z wieloletnich obserwacji wynika, że produkcja truskawek deserowych na zbiór w tradycyjnym terminie owocowania (w czerwcu) staje się coraz bardziej mniej dochodowa. Przy średnim plonie, na poziomie 12 ton i cenie 5,1 zł/kg, dochód czysty jest niewiele wyższy niż 3 tys. zł. Natomiast z plantacji na zbiór przyspieszony lub opóźniony można uzyskać o wiele wyższą dochodowość, pod warunkiem utrzymania odpowiedniej jakości owoców i plonu na przyzwoitym poziomie, w granicach, minimum 15 ton z ha, przy czym część owoców to owoce do przetwórstwa (poza wyborem). Stąd, w kalkulacji średnia cena ważona, uwzględnia zarówno cenę truskawki deserowej, jak i przemysłowej (wykres).

Podsumowanie

Coraz atrakcyjniej w naszym kraju przedstawia się wizja uprawy truskawek na rynek deserowy. Na rynku panuje względna stabilizacja cenowa, z tendencją do wzrostu oraz stale rośnie popyt wśród konsumentów na świeże owoce o każdej porze roku.  Warunkiem tej stabilizacji jest jednak utrzymanie i zwiększenie w sprzedaży udziału wysokiej jakości owoców, co najmniej z certyfikatem integrowanej produkcji. Cieszy też, że coraz więcej powstaje nowoczesnych plantacji pod osłonami w połączeniu z precyzyjnym nawożeniem i nowoczesną ochroną upraw, w tym z wdrażaniem biologicznych metod ochrony. Oznacza to lepsze zaopatrzenie konsumentów w truskawki aż do miesięcy jesiennych, z obopólną korzyścią dla producentów.