Kwieciak malinowiec – zagraża uprawie truskawki
Truskawka jest powszechnie uprawianą rośliną w Polsce. Jej owoce są cenione za aromat i smak oraz jest to praktycznie jeden z pierwszych owoców wiosną. Rośliny truskawki uszkadzane są przez szkodniki, a jednym z nich występującym powszechnie w całej Polsce jest kwieciak malinowiec (Anthonomus rubi), chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych.
Jak go rozpoznać, jakie szkody powoduje i jakie są możliwości ograniczenia jego liczebności?
Jego obecność na plantacji najłatwiej rozpoznać po uszkodzeniach liści i pąków kwiatowych, ale też wykrywając chrząszcze na roślinach. Chrząszcze można zauważyć żerujące na liściach i pąkach kwiatowych, a także można je strząsać z kwiatostanów na podstawioną jasną płytkę, albo też odławiać w specjalne pułapki.
Chrząszcz kwieciaka malinowca, fot. G. Łabanowski
Chrząszcz ma około 4 mm długości, charakterystyczny cienki i długi ryjek, czarne ciało, ale pokryte jasnoszarymi włoskami. Na roślinach pojawia się wczesną wiosną, już w kwietniu, gdy temperatura osiągnie około 12°C. Typowe uszkodzenia to wyjedzona tkanka w liściach w postaci niewielkich dziurek, średnicy około 1 mm. Zdecydowanie łatwiej zauważyć uszkodzone pąki kwiatowe, które są podcięte i zwisające, przed kwitnieniem truskawki – od okresu rozluźniania się pąków w kwiatostanach aż do początkowej fazy kwitnienia, a nawet pierwszych zawiązków owoców. Uszkodzenia te powodują samice, które składają pojedyncze jaja do zamkniętych pąków kwiatowych. Bezpośrednio po złożeniu jaja, samica schodzi na szypułkę pąka i nakłuwa ją, wówczas szypułka załamuje się, a pąk więdnie i po pewnym czasie opada, pozostaje tylko fragment szypułki. W miejscu nakłucia, w pąku można znaleźć jajo, które jest owalne, wielkości 0,4×0,5 mm, przezroczyste do białawego. Po 4-6 dniach wylęgają się larwy, pozostają w pąku, wyjadając jego wnętrze. Larwa jest rogalikowato zgięta, beznoga, brunatnobiała z ciemną głową, która po około 3 tygodniach kończy żerowanie, ma 3-4 mm długości i przepoczwarcza się także w pąku, a okres poczwarki trwa 8-10 dni. Pod koniec czerwca pojawiają się na roślinach młode chrząszcze, przez kilka dni żywią się tkanką liści, a następnie kryją się w resztkach roślinnych lub pomiędzy grudkami gleby w pobliżu roślin i pozostają na zimowanie.
Strząsanie kwieciaka malinowca na tackę, fot. B. Łabanowska
Szkodliwość kwieciaka jest duża, a bywa bardzo duża, zależnie od liczebności szkodnika. Szkody powodowane są na roślinach w uprawie wiosennej, na tradycyjny zbiór owoców w czerwcu lub na zbiór przyspieszony, poprzez okrywanie roślin włókniną lub folią. Zwykle uszkodzonych jest kilka-kilkanaście procent pąków, ale często jest to 20-30%, a lokalnie nawet ponad 50%. Szkody w plonie mogą być większe niż liczba uszkodzonych pąków, gdyż samica często uszkadza najwcześniejsze pąki, z których wyrastają pierwsze, najbardziej dorodne i cenne owoce. Jedna samica w ciągu życia składa około 60 jaj, uszkadzając tyleż pąków. Nasuwa się pytanie, czy są odmiany mało podatne? Podczas oceny podatności odmian, stwierdzono różnice w poziomie uszkodzeń, ale żadna z odmian nie była odporna. Odmiany wcześniej kwitnące np. ‘Kama’ są silniej uszkadzane. Jednak w praktyce, rotacja odmian jest bardzo duża, uprawia się odmiany, których owoce są coraz smaczniejsze, mają ładny wygląd, są odporne na transport, i można za nie uzyskać godziwą cenę, prowadząc racjonalną ochronę.
abano
Pułapka do odłowu kwieciaka malinowca w truskawce, fot. B. Łabanowska
Praktycznie zwalczanie kwieciaka malinowca konieczne jest na wszystkich plantacjach produkcyjnych. Lustracje roślin w celu wykrycia chrząszczy należy wykonać przed i na początku kwitnienia truskawki. Zaleca się strząsać chrząszcze z losowo wybranych 200 kwiatostanów (4 próby po 50 sztuk) na podstawioną jasną płytkę. Można też odławiać chrząszcze w specjalne pułapki z atraktantem np. kubełkowe umieszczane na plantacji przed kwitnieniem truskawki. Obserwacje uszkodzeń na liściach przeprowadza się przed i na początku kwitnienia truskawki, zaś lustracje na obecność uszkodzonych pąków kwiatowych w okresie rozluźniania się pąków w kwiatostanach, przed kwitnieniem i po rozwinięciu się pierwszych kwiatów oraz na początku i w czasie kwitnienia truskawki. Objawy żerowania i składania jaj są łatwe do zauważenia. Jako próg zagrożenia przyjęto wykrycie 2 chrząszczy podczas strząsania 200 kwiatostanów na 1-2 tygodnie przed kwitnieniem, tuż przed kwitnieniem i na początku kwitnienia truskawki.
Kwieciak malinowiec – uszkodzone pąki, fot. B. Łabanowska
Zwalczanie kwieciaka należy prowadzić na zagrożonych plantacjach, po stwierdzeniu chrząszczy lub pierwszych uszkodzeń, przed kwitnieniem i ewentualnie po rozwinięciu się pierwszych kwiatów, zależnie od potrzeby.
Stosunkowo nowym rozwiązaniem, które można będzie wykorzystać do walki z kwieciakiem malinowcem w sezonie 2021 są produkty Verimark 200 SC i Benevia 100 OD.
Zawierają one jako substancję aktywną cyjanotraniliprol (28 grupa wg IRAC), jest to związek z grupy antranilowych diamidów. Verimark 200 SC ma formę koncentratu do rozcieńczania wodą, zaś Benevia 100 OD to koncentrat zawiesiny olejowej do rozcieńczania wodą. Zgodnie z etykietą, w stosunku do szkodników cyjanotraniliprol wykazuje działanie kontaktowe i żołądkowe, zaś na roślinie działa wgłębnie i translaminarnie, natomiast po aplikacji do strefy korzeniowej rośliny, także systemicznie. Powoduje paraliż owadów w ciągu kilku godzin, nie są one w stanie poruszać się ani żerować i giną po 3-6 dniach. Verimark 200 SC w uprawie truskawki, przeznaczony jest do stosowania w systemach nawadniania kropelkowego, w dawce 375 ml/ha dla jednorazowego zastosowania. Końcówka nawadniająca powinna znajdować się w pobliżu korzeni rośliny, a środek powinien być zastosowany w czasie pierwszej 1/3 cyklu irygacyjnego. Benevia 100 OD zalecana jest w formie opryskiwania roślin, w dawce 750 ml/ha do jednorazowego zabiegu. W sezonie dozwolone są 2 zabiegi preparatem zawierającym cyjanotraniliprol, w odstępie minimum 7 dni.
Pąki uszkodzone przez kwieciaka malinowca, fot. B. Łabanowska
Zgodnie z etykietą, Verimark 200 SC i Benevia 100 OD mogą być stosowane od fazy dwóch liści do fazy dojrzałości zbiorczej (BBCH 12-89). Z punktu widzenia zwalczania kwieciaka malinowca optymalnym wydaje się być zastosowanie preparatu Verimark 200 SC w okresie po wykryciu pierwszych chrząszczy zaś opryskiwanie preparatem Benevia 100 OD lepiej będzie wykonać w okresie pojawiania się liczniejszych chrząszczy, po zauważeniu pierwszych uszkodzonych pąków kwiatowych, zużywając ok. 750 l cieczy użytkowej na ha. Okres karencji dla wymienionych środków zawierających cyjanotraniliprol w truskawce wynosi 1 dzień. W rotacji do walki z kwieciakiem malinowcem na truskawce mogą być stosowane także inne, dozwolone środki (np. zawierające acetamiprid, deltametrynę), najlepiej selektywne dla fauny pożytecznej i bezpieczne dla owadów zapylających np. pszczoły miodnej. Zaleca się je, w razie potrzeby, stosować w formie opryskiwania, w okresie po zauważeniu uszkodzonych pąków kwiatowych.