Drosophila suzukii – skuteczne zwalczanie?

Na plantacjach m.in. truskawek, borówek, a także w sadach wiśniowych, czereśniowych czy w śliwowych owocujących od lipca do końca września coraz częstsze zagrożenie stanowi niewielka muchówka – muszka plamoskrzydła (Drosophila suzukii). Wprawdzie ten rok nieszczególnie sprzyja masowemu występowaniu tego szkodnika, ale w roku poprzednim stanowił on lokalnie niemały problem.

Opis szkodnika

Osobniki dorosłe muszki plamoskrzydłej (muchówki) mierzą od 2,6 do 3,4 mm. Samica ma barwę brązowawą z ciemniejszymi pasami na odwłoku, na którego końcu umiejscowione jest charakterystyczne pokładełko z 30-36 ząbkami, służące do przecinania skórki owoców podczas składania jaj. Samce są podobne do samic, ale są od nich nieco mniejsze oraz posiadają po jednej czarnej plamce w dolnej części skrzydeł oraz grzebienie płciowe na pierwszym i drugim segmencie przednich odnóży.

Cykl rozwojowy

Zimują owady dorosłe ukryte w ściółce, spękaniach kory, miejscach związanych z siedliskami ludzkimi, gdzie są w stanie przeżyć spadki temperatur do kilkunastu stopni poniżej 0°C. Na plantacjach i w sadach pojawiają się zwykle w okresie dojrzewania i wybarwiania się owoców, nierzadko tuż przed ich zbiorem. W sprzyjających warunkach rozwój tego gatunku jest bardzo szybki i może trwać 7-14 dni. Formy letnie osobników dorosłych żyją 10-65 dni, zaś zimowe nawet ponad 200 dni. W trakcie życia samica jest w stanie złożyć ponad 500 jaj, z których po 1-3 dniach wylęgają się larwy. Rozwój larwalny trwa od 3 do 13 dni. Po tym czasie larwy przepoczwarzają się, a stadium poczwarki trwa od 4 do 14 dni. Optymalną temperaturą dla rozwoju muszki plamoskrzydłej jest 20-25°C. Ocenia się, że w polskich warunkach klimatycznych Drosophila suzukii może tworzyć kilka pokoleń (5-7) w sezonie. W bieżącym roku pierwsze osobniki muszki pojawiły się w pułapkach w połowie sierpnia, a więc odłowiły się później niż w poprzednim sezonie. Odłowy nie są liczne i wnoszą zaledwie kilka osobników na pułapkę na tydzień. Niemniej jednak, jak tylko warunki pogodowe będą bardziej stabilne, to zapewne populacja szkodnika będzie rosła w geometrycznym postępie.

Fot. 1. Larwa D. suzukii na owocu truskawki (Fot. W. Piotrowski)

Objawy żerowania i szkodliwość

W miejscu złożenia jaj, na owocach, można zaobserwować delikatnie przeciętą skórkę oraz zranienie, przez które na zewnątrz wystają dwie białe rurki oddechowe. Nie są one jednak dobrze zauważalne, „nieuzbrojonym” w urządzenie powiększające, okiem. W miejscu złożenia jaja skórka się zapada, a lekkie ściśnięcie takiego owocu powoduje wypływanie z niego soku, czasami nawet z larwą. W jednym owocu może żerować nawet kilkanaście larw. Uszkodzone owoce tracą wartość handlową. W ubiegłym roku straty w plonie owoców wynosiły od 20 do nawet 100%.

Fot. 2. Rurki oddechowej jaj muszki plamoskrzydłej w owocu czereśni (Fot. W. Piotrowski)

Lustracja

Monitoring obecności szkodnika należy przeprowadzać od wiosny gdy temperatura osiągnie 10°C. Do odłowu osobników dorosłych muszki plamoskrzydłej służą pułapki z płynem wabiącym np. Drosinal. Pułapki, w liczbie co najmniej 2 sztuk, należy rozwieszać 1,0-1,5 metra nad ziemią, w miejscach zacienionych w bezpośrednim sąsiedztwie uprawy. W początkowym okresie pułapki sprawdzamy raz w tygodniu, a przed dojrzewaniem owoców oraz w takcie zbiorów co 2-3 dni. Do tej pory nie został opracowany oficjalny próg szkodliwości dla tego szkodnika. Zaleca się zwalczanie po odłowieniu nawet pojedynczych muchówek w pułapce, zwłaszcza gdy szkodnik ten występował już w latach poprzednich w danej lokalizacji.

Fot. 3. Owoce czereśni uszkodzone przez D. suzukii (Fot. W. Piotrowski)

Zwalczanie

Chemiczna metoda ograniczania żerowania Drosophila suzukii jest w tej chwili najskuteczniejszą oraz wymagającą najmniejszej ilości pracy i nakładów finansowych dla producentów. Niechemiczne metody, takie jak: przykrywanie plantacji siatką o bardzo małych „oczkach” (<1,0 mm²), usuwanie z sadu/plantacji przejrzałych, uszkodzonych, popękanych oraz zgniłych owoców, zwiększenie częstotliwości zbioru, masowe odłowy w pułapki wabiące, właściwe cięcie drzew/krzewów, optymalne nawadnianie oraz introdukcja parazytoidów są metodami skutecznymi, ale niestety nie zawsze możliwymi do zrealizowania w naszych warunkach upraw owoców.

Do zwalczania muszki plamoskrzydłej w różnych uprawach zarejestrowane są substancje z czterech grup chemicznych zawierających w swoim składzie: cyjanotraniliprol, spinosad, benzoesan emamektyny oraz deltametrynę. W Instytucie Ogrodnictwa – PIB prowadzone były zarówno obserwacje polowe, poł-polowe jak i badania laboratoryjne skuteczności produktów Benevia 100 OD w dawce 0,75 l/ha oraz Exirel 100 SE w dawce 0,75 l/ha w ograniczeniu występowania larw w owocach i zwalczaniu osobników dorosłych muszki plamoskrzydłej w m.in. uprawie truskawki oraz czereśni. Wyniki tych badań wykazały, że produkty na bazie cyjanotraniliprolu są wysoce skuteczne w odniesieniu do tego szkodnika. Dodatkowo ich krótki okres karencji (truskawka – 1 dzień; wiśnia, czereśnia – 7 dni) oraz pozostałości poniżej dopuszczonego maksymalnego poziomu substancji w owocach powoduje, że są one bezpieczne dla konsumentów.

Przy wykonywaniu zabiegów zwalczających z wykorzystaniem preparatów kontaktowych trzeba zwrócić szczególną uwagę na dokładne pokrycie owoców cieczą roboczą. Za mała jej ilość może spowodować, że zabieg okaże się niewystarczająco nieskuteczny!

Wojciech Piotrowski, Michał Hołdaj, Instytut Ogrodnictwa – PIB, Skierniewice